Agresja i stres- jak sobie z nimi radzić? Została tutaj ujęta problematyka uwarunkowań stresu ze względu na środowisko rodzinne, szkolne, sposoby wyciszania agresji, przyczyny zachowań agresywnych.
Typy agresji
Niewerbalna:
-
fizyczna - bezpośrednie zadawanie bólu innym osobom
-
niefizyczna - robienie min, przedrzeźnianie, wykonywanie gestów majacych obraźić inną osobę
Werbalna:przezywanie, aroganckie odzywanie się do dorosłych lub rówieśników,czynienie złośliwych uwag mających na celu zrobienie przykrości
Przyczyny zachowań agresywnych
Agresja nie powstaje z niczego. U jej podstaw leżą zawsze konkretne motywy.
Złość, przemoc u dzieci i młodzieży pojawiają się najczęściej wtedy, gdy któraś z ich potrzeb jest niezaspokojona. Najczęstszym źródłem agresywnych zachowań jest lęk
Lęk jest to uczucie napięcia emocjonalnego, poczucie bezradności i niepokoju związanego z utratą poczucia bezpieczeństwa w kontakcie z najbliższymi osobami.
Aby zwalczyć agresywne zachowania - należy wpierw poznać przyczyny ich powstania i nauczyć dzieci rozpoznawania owych przyczyn u siebie.
W minimalizowaniu skutków każdego problemu istotne są działania profilaktyczne
Dążenia do ograniczenia rozmiarów agresji należy rozpocząć od kształtowania sfery emocjonalnej u dzieci i młodzieży.
Stan napięcia i ogólnego podrażnienia sprawia, że u dzieci dochodzi do agresywnego odreagowania, pociągającego za sobą kolejne werbalne i fizyczne ataki. Aby takim sytuacjom zapobiegać, należy uczyć panowania nad złością i kontrolowania własnych zachowań i reakcji w stosunku do innych osób. Dzieci i młodzież przejawiające społeczną agresję są tylko na pozór niezależne, silne i pewne siebie.
Zwykle czują się zależne od innych, bezsilne, niedowartościowane. To z kolei może być przyczyną wrogiego nastawienia do innych osób.
Aby minimalizować skłonność do agresywnych zachowań - należy budować u dzieci silną osobowość i poczucie własnej wartości, które są warunkiem pozytywnego rozwoju społecznego, prawidłowych kontaktów społecznych, a także podejmowania odpowiedzialność
za własne działania. Dzieci i młodzież, przejawiając zachowania agresywne-- pomimo potrzeby społecznej przynależności- nie zawsze potrafią nawiązać poprawne interakcje.
Przyczyną takiego stanu jest nieumiejętność liczenia się z potrzebami innych, negatywna postawa wobec osób z najbliższego otoczenia. Dzieci powinny się nauczyć wzajemnych pozytywnych interakcji, a nie współzawodniczyć z sobą we wrogiej atmosferze.
W tym celu należy dostarczać im doświadczeń umożliwiających współdziałanie w grupie oraz uczących przestrzegania norm grupowych. Efektem pracy nad nawiązaniem i rozwijaniem nieagresywnych kontaktów jest pojawienie się pozytywnych uczuć w stosunku do siebie nawzajem oraz przygotowanie podłoża do konstruktywnego rozwiązywania konfliktów.
Konflikty nie są zjawiskiem nieprawidłowym i zachodzą w każdej społeczności. Wpływ konfliktów na uspołecznienie jednostki zależy od sposobu ich rozwiązania. Istnieje, zatem konieczność ćwiczenia umiejętności ich rozwiązywania, a nie unikania.
Uwarunkowania agresji w środowisku szkolnym
Rozpoczynając naukę szkolną dziecko wkracza do nowego środowiska. Staje się członkiem społeczności szkolnej, w której działa ustalony system norm regulujących postępowanie uczniów, oraz stawiających przed nim szereg wymagań i zadań. W szkole dziecko nawiązuje kontakty społeczne zarówno z kolegami, jak też z osobami dorosłymi, które wpływają w dużym stopniu na przebieg socjalizacji. W procesie takiego wychowania dużą role odgrywa działalność zespołowa, która sprzyja nie tylko kształtowaniu się umiejętności współpracy i współdziałania, ale także umożliwia podjecie zabiegów zmierzających do wytworzenia prawidłowych stosunków międzyludzkich w grupie. Zachowania agresywne powstają, miedzy innymi, jako skutek niezaspokojenia określonej potrzeby, to uznamy, że jednym z podstawowych zadań wychowawczych jest dbałość o zaspokojenie nie tylko potrzeb biologicznych, ale również potrzeb psychicznych: afiliacji, uznania społecznego, akceptacji i innych. W tym zakresie nauczyciele i szkoła mogą zaspokoić wiele potrzeb psychicznych młodego człowieka poprzez: działania pedagogiczne i terapeutyczne, włączanie do współpracy innych podmiotów(rodzice, PP-P, ośrodki pomocy społecznej).Terapia pedagogiczna powinna uwzględniać indywidualne potrzeby specyficzne właściwości osobowościowe uczniów, szczególnie jednostek o najwyższym wskaźniku agresywności.
Uwarunkowania agresji w środowisku rodzinnym
Szkoła jest drugim – obok rodziny –głównym czynnikiem kształtowania osobowości młodego człowieka. Szkoła jest społecznością, która zapoznaje go z pracą, z odpowiedzialnością, wprowadza w rzeczowe stosunki między ludźmi, przygotowuje dzieci i młodzież do tego, aby stali się ludźmi zdolnymi do uczestnictwa w życiu grupy społecznej, realizowania własnych dążeń w relacjach z dorosłymi Ograniczenie agresywności młodzieży jest istotnym zadaniem w przygotowaniu młodego pokolenia do podejmowania ról przyjmowanych w społeczeństwie ludzi dorosłych.
Wyposażenie młodych ludzi w umiejętności kontrolowania własnych skłonności agresywnych, przewidywania skutków agresywnego działania, umiejętności. pokojowego rozwiązywania konfliktów, poszukiwania kompromisów, będzie decydować o sposobie ich funkcjonowania w przyszłości, a także – w dalszej perspektywie – o wychowaniu kolejnego pokolenia Polaków
Sposoby wyciszania agresji
•Należy się nauczyć takich sposobów rozstrzygania konfliktów, by nie prowadziły do wyzwalania agresji. Chodzi o to, by dzieci nauczyły się szanować siebie i innych oraz nabyły umiejętność przedstawiania swoich punktów widzenia, swego zdania - bez wyrządzania krzywdy innym.
•Każde zachowanie dorosłych wobec dziecka jest wzorem, jaki ono naśladuje. Rodzice i wychowawcy muszą mieć tego świadomość, a w związku z tym kontrolować bardziej własne reakcje.
•Jeżeli chcemy wzmocnić określone zachowanie, powinniśmy je zauważać i mówić o nim; jeśli pragniemy określone zachowanie wykluczyć, nie należy koncentrować się na nim
•Jeśli dorośli nieświadomie pomagają(często poprzez ustępowanie z nadzieją złagodzenia konfliktu)realizować dziecku cel, jaki chciało osiągnąć, to zachowania agresywne dziecka mogą się utrwalić.
•Zachowania agresywne mogą być wynikiem dostrzegania takich zachowań u innych osób, również wtedy, gdy dziecko występuje jedynie w roli obserwatora, a nie uczestnika.
Stres
„Stres jest stanem podwyższonej aktywności ustroju(stan wzmożonego napięcia emocjonalnego ), przygotowującym organizm do szczególnych działań i aktywności.
W stresie następuje:
•wyrzut niektórych hormonów do krwi(adrenalina),
•wzrost ciśnienia krwi i napięcia mięśniowego,
•Uwalnianie z wątroby do krwi cukru(glukozy), cholesterolu i wolnych kwasów tłuszczowych,
•zwiększone pocenie
•spadek szybkości trawienia,
•spadek odporności immunologicznej
•narastanie agresywności i uczucia gniewu.
•Wszystkie te reakcje, korzystne w rzadkich przypadkach naturalnych wymagających wzmożonego działania, stają się niebezpieczne dla zdrowia, jeśli powtarzają się często i nie prowadzą do akcji rozgadujących stres.Następstwem może być szereg drobnych zaburzeń, których kumulacja często prowadzi do poważnych następstw w postaci:chorób sercowo-naczyniowych, choroby przewodu pokarmowego, chorób nerwowych, chorób układu oddechowego, bólów mięśniowo-stawowych.
Jak unikać stresów?
Współczesne życie, stosunki w pracy, trudności dnia codziennego lub sprawy domowe Stwarzają wiele sytuacji stresujących, całkowite ich wyeliminowanie nie jest możliwe, można je jednak ograniczyć:
•Ustalić jakie sytuacje są dla nas denerwujące i spróbujmy ich unikać
•Lepiej zorganizować swój czas, planując zajęcia i obowiązki realnie możliwe do wykonania
•Spokojnie reagować na przejawy agresji, nieuprzejmości lub arogancji w stosunkach codziennych
•Unikać czynników, które wbrew powszechnym mniemaniom zwiększają podatność na stres:palenie papierosów, picie alkoholu, nadmierne jedzenie
•Regenerować własną odporność psychiczną poprzez umiejętny wypoczynek, połączony z aktywnością fizyczną.
Podsumowanie
„Zdrowie – według Światowej Organizacji Zdrowia ONZ- Jest stanem całkowitej równowagi fizycznej, umysłowej i społecznej, a nie tylko brakiem choroby.”
„Agresja wywołuje agresję, zdenerwowanie zwiększa rozdrażnienie, spokojna reakcja często rozładowuje napięcie.”
Opracowanie:Elżbieta Kowalska
Literatura
- .Teresa Pluta „ Profilaktyczo-wychowawczy program przeciwdziałania agresji u dzieci w młodszym wieku szkolnym”
- Prof..dr hab.. n. med.. Jeremiasz J. Tomaszewski z cyklu Bądźmy zdrowi „ Warunki zachowania i czynniki zagrożenia zdrowia”, „Zasady zachowania zdrowia”
- Wydawca dr Josef Raabe „Edukacja w przedszkolu”
- Dorota Rybczyńska(redakcja) „Ciąglość i zmiana w obszarze profilaktyki społecznej i resocjalizacji”
- Barbara Jaroszewska „ Dla zdrowia i urody”